| SQT |
|
 |
 |
|
 Posted 19-04-2010 6:37 by SQT |
  |
|
Kamer tast in duister over miljardendonatie spoorwegen
AMSTERDAM - Er is grote onduidelijkheid over ruim 1,3 miljard euro die de staat aan de Nederlandse Spoorwegen heeft gegeven. Slechts een klein gedeelte daarvan blijkt richting de Tweede Kamer te zijn verantwoord.
Ondertussen lopen projecten vertraging op, zijn beloftes aangepast en zet het bedrijf een advocaat in om opheldering te voorkomen. De SP heeft aangegeven een groot onderzoek te willen.
Dat alles blijkt uit onderzoek van NU.nl en dagblad Trouw. In 2000 verkochten de spoorwegen telecombedrijf Telfort voor 1,9 miljard euro aan British Telecom. Met toestemming van het parlement en het ministerie van Verkeer en Waterstaat mochten NS en ProRail 1,338 miljard euro van de opbrengsten aan kwaliteitsverbetering besteden.
Een groot gedeelte van het geld dat in de staatskas is gevloeid, vloeide weer terug in een apart potje. ProRail beheert dit 'Fonds Eenmalige bijdrage NS' (Fens) om vier projecten uit te voeren op het gebied van infrastructuur en sociale veiligheid.
Poortjes
De eerste 500 miljoen euro was gereserveerd voor het afsluiten van alle stations met poortjes. Deze poortjes zijn onderdeel van het de OV-chipkaartproject en moeten de sociale veiligheid vergroten. Wie niet betaalt, mag niet naar binnen. Al snel bleek het volledig vervangen van het papieren kaartje door een elektronisch biljet echter ingewikkeld.
In de tien jaar dat het OV-Chipkaartproject nu loopt zijn beloften aan het parlement uit 2000 dan ook stilletjes aangepast. Het nieuwe doel is om 90 procent van de reizigers een poortje te laten passeren bij aankomst of vertrek. Die koerswijziging tekent zich inmiddels af: eind 2009 hebben in totaal 26 van de 338 stations gecontroleerde toegang tot het perron.
In alle andere gevallen moeten chipreizigers bij een paal in- of uitchecken. Hoeveel geld er is besteed aan dit onderdeel van het project, wil de NS geheim houden. Wel blijkt uit een kamerbrief dat eind 2007 voor 234 miljoen euro aan contracten is gesloten.
OV-chipkaartsysteem
Een ander deel van het geld is bestemd voor het opzetten van het OV-chipkaartsysteem zelf. Daarvoor ligt 226 miljoen euro op de plank. Hiervan is samen met andere vervoersbedrijven in ieder geval Trans Link Systems opgericht. Deze onderneming geeft de OV-chipkaarten uit, verwerkt de transacties, verdeelt het geld tussen de vervoerders en beheert het geld van de reizigers.
Maar ook hier blijft de besteding onduidelijk. Op 30 mei 2008 berichtte voormalig staatssecretaris Huizinga (CU) dat ProRail en NS voor 205 miljoen euro verplichtingen zijn aangegaan. In de brief aan de Tweede Kamer ging de bewindsvrouw niet verder dan te melden dat voor het systeem en de poortjes samen eind 2007 279 miljoen euro daadwerkelijk is uitgegeven.
Rente-opbrengsten
Het miljardenfonds heeft naast het bewerkstelligen van de OV-chipkaart ook het doel de infrastructuur van het spoorwegnet (340 miljoen euro) en de kwaliteit van stations te verbeteren (272 miljoen euro).
Omdat dat lang lopende projecten zijn en 1,3 miljard euro veel rente kan opleveren zijn er met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat afspraken gemaakt over dat geld. De extra baten gaan in het Fens-potje, op voorwaarde is dat ProRail en NS van de kapitaalgroei eventuele meerkosten van projecten opvangen. De staat zal dan geen geld bijdragen.
Maar al twee maanden later blijkt dat de NS tegenvallers die ze te verwerken krijgt niet uit de renteopbrengsten wil betalen. Bij een project in Almelo stelt NS twee voorwaarden: tegenvallers komen voor rekening van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, en als de noodzakelijke aanbesteding mislukt komt er geen cent uit de Fens-pot.
Onduidelijkheid alom
Welke bedragen precies besteed zijn, blijft dan ook onduidelijk. Wel blijkt uit verslagen dat bijvoorbeeld ICT-projecten voor informatievoorziening tegen grote problemen aanlopen. Ook loopt de OV-chipkaart veel vertraging op, waardoor het geld langer op de rekening van ProRail staat en dus extra rente oplevert.
Eind 2008 staat er volgens de jaarcijfers van ProRail nog zo'n 815 miljoen euro op de
balans. Uit Fens-verslagen wordt duidelijk dat dit geld in de periode tot 2015 op zal raken. ProRail zegt 215 miljoen euro te gebruiken terwijl de NS de rest opsoupeert.
Informatie
Onderzoek in kamerstukken maakt duidelijk dat ook het parlement nauwelijks is geïnformeerd over de besteding. Ook een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) om inzicht in de besteding op hoofdlijnen stuit op een weigering van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Tijdens de bezwaarprocedure mengt de NS zich in de discussie om geheimhouding te bepleiten. De onderneming vreest dat concurrentiegevoelige informatie zal uitlekken. Minister Camiel Eurlings (CDA) beslist uiteindelijk persoonlijk de totaalbedragen van projecten toch niet openbaar te maken.
Onderzoek
Tijdens het onderzoek blijkt de SP bij herhaling om opheldering te hebben gevraagd. In reactie op de bevindingen van NU.nl en Trouw wil de partij dan ook een grondig onderzoek naar de besteding van het geld.
"In deze tijden van crisis zijn we op zoek naar miljarden, terwijl we alleen op dit project al geen idee hebben waar meer dan een miljard euro aan publiek geld is gebleven. Dat is niet uit te leggen."
Transparantie
"Wij eisen transparantie over wat er met publiek geld wordt gedaan door bedrijven die 100 procent in publiek eigendom zijn", reageert kamerlid Manja Smits.
"Wat de SP betreft brengen we de NS en ProRail weer onder één dak en onder directe verantwoordelijkheid van de minister. Op die manier kan je dit soort gerommel makkelijker voorkomen en veel beter aanpakken."
Nu.nl
|
